Szkolenia i wydarzenia - ngo.pl

Do 30 sierpnia w Fundacji Common Arts na warszawskiej Woli można obejrzeć 58 „zagłówków PKP” – cykl prac podsumowujący i zamykający projekt "Haftowanie w Podróży, 2015–2025" – oraz film dokumentujący rozprawę Moniki Drożyńskiej. Prace powstawały na przestrzeni 10 lat i po raz pierwszy są zaprezentowane razem w jednej przestrzeni galeryjnej.

Haftowanie w podróży

Cykl "Haftowanie w Podróży" Monika Drożyńska rozpoczęła w 2015 roku, a zakończyła 14 lutego 2025. Przez dekadę, w trakcie swoich podróży po Polsce, artystka tworzyła na zagłówkach PKP hafty, tak by skłaniały do refleksji podróżujących pociągami państwowej spółki. Tak Drożyńska opowiada o „zagłówkach”: Tematyka moich prac obejmuje kwestie praw kobiet oraz cytaty z poezji, literatury, jak również moje własne teksty. Haftuję m.in. Tuwima, Białoszewskiego, Janion, Tokarczuk, Bator. Wykonane hafty zostawiam w pociągach i samolotach dla podróżujących. Czasem dostaję wiadomości od pasażerów, że w czasie podróży towarzyszył im mój haft. Moje prace zawsze wzbudzają wiele emocji – od zachwytu i sympatii, po oburzenie i głosy krytyki.

W maju 2024 roku Intercity PKP S.A. Zakład Centralny w Warszawie oskarżył Monikę Drożyńską o „uszkodzenie 58 pokrowców na zagłówki foteli poprzez naniesienie na nie haftów, powodując straty w wysokości 510,04 zł”. W sierpniu, w trybie nakazowym (bez rozprawy, na podstawie zeznań i dowodów) Sąd uznał ją za winną zarzucanych jej czynów i „wymierzył karę nagany oraz obowiązek zapłaty równowartości poniesionej szkody na rzecz pokrzywdzonego”. Artystka przyznała się do wykonania haftów, ale nie do zarzucanej jej winy i odwołała się od wyroku, by dać się osądzić i prowadzić dyskusję o sztuce w Sądzie. Tym samym rozprawa stała się działaniem post-artystycznym.

14 lutego 2025 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie III Wydział Karny skazał Monikę Drożyńską za tworzenie haftów na zagłówkach w spółkach PKP Intercity S.A, nakładając na nią karę nagany oraz zobowiązując do pokrycia kosztów szkód. Łącznie udokumentowano 58 haftów, które stały się pretekstem do złożenia aktu oskarżenia. Ostatecznie artystce udowodniono wykonanie 3 haftów i skazano na zapłatę grzywny na rzecz PKP w wysokości 24 zł 20 groszy. Sztuka Moniki Drożyńskiej została zatem wyceniona przez sąd na bardzo precyzyjnie określoną kwotę. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że choć hafty miały wartość artystyczną, to jednak naruszały własność kolei.

Sędzia zaznaczyła, że „artyzm nie znosi bezprawności czynu”, co oznacza, że wartość artystyczna nie usprawiedliwia naruszenia cudzej własności. Tym samym Monika Drożyńska stała się trzecią osobą artystyczną skazaną przez polski sąd za swoją twórczość. Zarazem stała się pierwszą, którą skazano z pobudek kapitalistycznych, stawiając mienie prywatne państwowej spółki wyżej niż wolność artystyczną i działalność społeczną – uznano je za szkodliwe, doprowadzając do złożenia aktu oskarżenia, aż po wydanie wyroku.

Wystawa "Monika Drożyńska. 24,20"

Moment zakończenia projektu to zarazem początek rozważań nad „zagłówkami”. Aktywistyczna postawa Drożyńskiej w przestrzeni publicznej oraz reakcja organów ścigania na jej działania, otworzyły ponownie debatę nad granicami wolności artystycznej, a także tym, co publiczne tym, co prywatne. A jeżeli prywatne, to czyje? Gdzie kończy się wolność artystyczna, a zaczyna prywatna własność? Co oznacza prywatna własność w przypadku przestrzeni publicznej, należącej do wszystkich? Na jakiej podstawie wyrokujemy co jest w przestrzeni wspólnej dozwolone, a co zabronione? Kto decyduje czy dane działanie jest sztuką czy wandalizmem? Czy wartość estetyczna, tak indywidualnie postrzegana, jest wystarczającym wyznacznikiem tego czym sztuka jest? A jeśli tak, to kto o niej decyduje?

Pytania te nie są nowe, ale czy w dobie późnego kapitalizmu nie powinniśmy raz jeszcze głośno ich zadać? Wystawa 24.20 nie udziela na nie odpowiedzi. Ale wybrzmiewają one ponownie.

Wystawa trwa do 30 sierpnia 2025.

GODZINY OTWARCIA:
wtorek: 10.00–16.00
środa: 10.00–18.00
czwartek / piątek: on appointment
sobota-poniedziałek: zamknięte